Zorgen om de zorg: Rendement ziekenhuizen neemt af |Zorgkosten nemen toe

Kosten zorgpersoneel en vergrijzing drukt rendement ziekenhuis en gooit zorglast burger omhoog.

De zorg wordt gezien als  maatschappelijk probleem. Vooral ouderen en mensen met lage inkomens maken zich zorgen of zij later nog wel de medische zorg en ouderenzorg kunnen betalen die zij nodig hebben. Het zorgstelsel, de lange wachttijden en hoge zorgkosten voeren vaak de boventoon van de discussie.

Het is ook zo dat de afgelopen 60 jaar er een forse stijgende lijn in de zorgkosten is geweest. De stijging van de zorgkosten ligt jaarlijks zelfs hoger dat de jaarlijkse stijging van het bruto binnenlands product (BBP). Een doorsnee gezin betaalt bijna een kwart van het inkomen aan de zorg. Dat is best schokkend. 

De verwachting is dat de Nederlandse burger ook in 2020 (weer) meer gaat betalen voor de zorg. Maar wat zijn de oorzaken dat de zorgkosten in Nederland maar blijven stijgen? Er is namelijk niet één boosdoener aan te wijzen, maar er zijn meerdere factoren die bijdragen aan de verhoging van deze zorgkosten. De belangrijkste redenen voor je op een rij.

1. Personeelstekorten en kosten

Zorg blijft mensenwerk. Personeelskosten drukken steeds meer op de begroting in de zorg. Door het hoge ziekteverzuim en het grote personeelsverloop worden steeds vaker zzp-ers ingehuurd. Vanaf 2017 vindt er al een stijging plaats van het aantal ZZP-ers. Over de hele zorg gezien bedragen de kosten voor flexibele arbeidskrachten nu 6,2% van de totale personeelskosten. Het gevolg van het toenemend aantal zzp’ers is ook dat de werkdruk van de krachten met een vast dienstverband toeneemt. Hierdoor stijgt het ziektepercentage, waardoor het ziekenhuis weer ZZP-ers in huurt om het 'probleem' op te lossen. Een vizieuze cirkel, die voorlopig nog niet opgelost is. Een zorgwekkende trend, aldus Ad Melkert, voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen. Hierdoor neemt het rendement van het ziekenhuis af. Dit is op lange termijn een onhoudbare situatie. 

2. Vergrijzing, gelukkig worden we ouder

Gelukkig worden we steeds ouder. En vaak ook nog op een redelijke gezonde manier. Maar hierdoor nemen de zorglasten toe. Ouderen vragen meer zorg en in Nederland stijgt de vergrijzing. De verwachting is dat het aantal 80-plussers toeneemt tot 1.250.000 in 2025. Dat is flink! De toename van het aantal zorgvragers zorgt voor stijgende kosten. Een vergrijzende samenleving leidt tot hogere zorgkosten en tot een verdere tweedeling. De gemiddelde jaarlijkse zorgkosten van een 85 jarige liggen ongeveer 10 keer zo hoog als die van een 35 jarigen 2040 dragen 65 plussers namelijk voor circa 60% bij in de totale zorgkosten. Echter is dit nog maar een deel (ca. 1% ) van de totale stijging.

3. Digitalisering en nieuwe technologieën (I'am a robot)

De medische wereld boekt vooruitgang, waardoor steeds meer mensen geholpen kunnen worden en genezen. Digitale technologie kan de kwaliteit van de zorg doen stijgen en tegelijk de kosten verminderen. Ziekenhuizen gaan steeds vaker over tot het digitale processen die voorheen nog door mensenhanden werden gedaan. Sommige dingen gaan wat ver, maar kan op lange termijn normaal worden. Er zijn artsen die met tele-chirurgie op afstand een operatierobots bedienen. Maar denk ook aan iets simpelers: Horloges voor ouderen die in de gaten houdt hoe het gaat en op tijd een alarm stuurt. Of camera's die beweeg patronen signaleren en nachtdwalen tegen gaan. Deze nieuwe technologieën zijn duur, maar vaak goedkoper dan het oude alternatief. Ziekten waar men vroeger aan overleed, zijn nu goed te behandelen met nieuwe medicijnen en dure behandelmethodes. Door de toenemende technische mogelijkheden leven we langer, maar stijgen de kosten ook weer (kip en ei probleem). Om we steeds meer ziektes kunnen opsporen en die vragen vervolgens om behandeling. 

4. Toename van chronisch zieken

Veel ziekten waar men niet meer aan overlijdt, zijn niet per se genezen maar chronisch geworden. Ook komen sommige van deze ziekten, zoals suikerziekte en de longaandoening COPD, door een bepaalde levensstijl op steeds jongere leeftijd voor. Daar zijn vaak wel langdurige, zelfs levenslange, behandelingen voor nodig. Dit brengt een leven lang kosten met zich mee.

5. Zorggebruik neemt toe

Een toenemend aantal mensen maakt gebruik van zorg. We gaan steeds vaker naar de huisarts, het ziekenhuis en de geestelijke gezondheidszorg. Ook al blijkt dat een deel van alle huisartsbezoeken onnodig is, en spoedeisende hulp is lang niet altijd daadwerkelijk spoedeisend.

5. Hogere eisen

We gebruiken niet alleen vaker zorg, we stellen er ook steeds hogere eisen aan. We willen minder ongemak. Voorbeeld: patiënten willen tegenwoordig uitgebreid geïnformeerd worden over de risico’s van een behandeling. Of mensen willen in een verpleeghuis niet meer met anderen op één kamer slapen. Veranderingen die de zorg duurder maken.

6. Meer begeleiding

Nederland investeerde in de afgelopen decennia steeds meer in de begeleiding van mensen die moeilijk mee kunnen komen in de maatschappij, zoals ouderen en mensen met een lichamelijke of verstandelijke beperking. Ook deze extra zorg en extra kwaliteit is niet gratis.

Gevolgen en maatregelen

Indien de trend van de afgelopen tien jaar wordt voortgezet stijgen de zorgkosten van circa 12% naar 31% van het BBP in 2040. Meer dan een verdubbeling. De zorg is een ingewikkelde kwestie en voor de overheid is de stijging van de zorgkosten een groot vraagstuk. De kosten van de medicijnen en technologie, de kwaliteitseisen van de zorgverleners, afspraken van verzekeraars en zorgverleners en alle bijbehorende administratie behoren allemaal tot het zorgbeleid. Op al deze fronten moet er toezicht gehouden worden om zodoende tot een beter zorgbeleid te komen. Dit wordt een steeds grotere zorg, want wat er uitgegeven wordt aan de zorg, beperkt bijvoorbeeld de ontwikkelingen voor onderwijs.

Bronnen: Rijksoverheid, BNR, ZilverenKruis,nl. NU.nl